Archivo de la categoría: Homenaxes

Homenaxes

Muiñeira de Tribaldes


Transmisora

Presentamos a que pode ser a última testemuña viva do que foron os bailes soltos no concello de Teo. A Sra. Antonia é un dos derradeiros exemplos de tradición na zona teense. Nada en Tribaldes, na parroquia de Bamonde-Teo, criouse nunha familia numerosa na que ela era unha das máis novas, a diferenza co seu irmán maior Manuel era de máis de dez anos. Todos eles compartían o gusto polo folclore sendo grandes bailaríns ou músicos como o caso do Sr. Alfredo, gaiteiro de Bamonde e clarinetista na Banda Artistica de Vilariño. Coma moitos naquel tempo, aprendeu a bailar e a tocar acudindo ás troulas que se celebraban con motivo dalgunha festividade e sen máis ánimo ca desfrutar e divertirse. O seu rol serviu para reforzar os lazos de unión na convivencia veciñal .

A Regionalista

O que máis lle gustaba a Don Alfredo era a música de acordeón, dicía: unha soa persoa era quen de faser música para un baile, e saíanos moito máis barato que contratar un ghrupo de ghaitas e xa non falemos dunha pequena Música (con este nome era como se coñecían as bandas que eran reservadas para o día grande do patrón). Moito temos bailado co acordeón de Barrros dos Mestros (Reis, Teo). Empesaba cuns agarrados, pasodobles, valses, rumbas…, e logho sempre botaba unhas muiñeiras que fasían levantar as pernas; a min íanme moi ben os pateados corridos. Que tempos aqueles, nos que bailábamos na casa da sosiedade, no campo da festa á saída da misa ghrande… Hoxe todo iso mudou, a xente non sabe devertirse, non acoden ás romarías en ghrupos para mosear e, moito menos, para bailare porque non saben o solto e, se me descoido, nin o agharrado.

A presenza do acordeón no país.

Este instrumento está asociado de seu ao oficio dos cegos que pedían esmola, pois na nosa e noutras culturas valíanse del para recitar as historias de cordel. O certo é que non podemos caer nesta simple asociación, pois a presenza do acordeón tivo unha fonda e rica repercusión en toda Galicia.

Os modelos que primeiro chegaron a Galicia foron os diatónicos, máis coñecidos como de botóns, moi arraigados no país veciño e que se estenderon por toda a rexión. A década dos cincuenta foi a máis fructífera en acordeonistas, fenómeno e moda moi estendida no país. Estes acordeonistas eran afeccionados que interviñan nas festas de xeito esporádico e improvisado, animando coa súa música as foliadas dos domingos, vodas, romarías…, encargándose de promover e continuar coa tradición.

Algúns destes músicos fixeron dunha afección case unha profesión asistindo ás festas a cambio duns cartos acordados previamente. O evoluír deste instrumento na nosa terra deu paso a formacións musicais que incluían o acordeón; as orquestinas e, co tempo, as grandes orquestras foron quen de lle dar a xusta presenza no panorama musical galego da época. Neste sentido podemos destacar a famosa orquestra da Coruña Os irmáns Mallos, que baseaban todo o seu repertorio no gusto polo acordeón.

A Regionalista

Cómpre mencionar que un dos principais motivos para acadar o acordeón tal presenza na nosa cultura musical foi a chegada dos acordeóns piano, o que supuxo outra pequena revolución. O sistema de tanxido era máis sinxelo cós existentes ofrecendo á vez máis posibilidades á hora de interpretar calquera peza.

A boa acollida en todo momento do acordeón no noso folclore supuxo implicitamente que formase parte do mesmo adaptándose á interpretación dos ritmos máis tradicionais tales coma muiñeiras e jotas. O seu son outorgoulle unha viveza ao baile solto galego rexistrándose á vez influencias portuguesas (viras e outros compases propios do país veciño), do mesmo xeito que foron testemuñas dos ritmos achegados pola masiva emigración galega, principalmente de América do Sur: tangos, boleros, cumbias…

Nestes anos debemos destacar o papel xogado pola radiodifusión, determinante para incorporar melodías denominadas demodé.

Na actualidade o panorama é outro, pois os nenos non teñen o acordeón como instrumento predilecto para tomalo como afección e os nosos maiores cada vez son menos os que poden transmitir o seu bo tocar. En consecuencia, só nos queda agradecer a todos o labor desinteresado ao volver coller o acordeón para interpretarnos aquelas pezas case esquecidas. Como claro exemplo disto contamos co Sr. Don Juan Alén, de CobasCacheiras, quen foi capaz de ensinarnos esta muiñeira que xa tocaba seu pai nas festas.

Enlace ao programa Luar

Foliada en Budiño

Trasmisores

Os nosos transmisores son cuñados e, de mozos, acudían a estes eventos nos que tomaron boa nota dos bailes que alí se producían. Eles foron quen de nos ensinar do mesmo xeito que os máis vellos llelo aprenderon. A Sra. Dona Leonor Barreiroe o Sr. Don Jesús de Franqueiro son dous magníficos bailadores da parroquia de Budiño aos que lles queremos agradecer publicamente a atención que nos prestaron a través desta pequena actuación.

Dentro dos ritmos musicais, unha foliada revélanos un compás próximo ao das jotas. Por extensión, este termo identifica unha pequena xuntanza ou encontro de xente nova -e non tan nova- sen máis motivo que o de divertirse (bailar, cantar, mocear, conversar… etc.).

Na nosa terra a música sempre estivo ligada aos labores da casa e, consecuentemente, aos do campo. Unha vez pasados os longos meses de inverno nos que se acudía aos fiadeiros -realizados no interior dalgunha das dependencias da casa- pasamos, co bo tempo, ás eiras e aos saídos das vivendas. Logo pois da estación invernía era frecuente que os domingos se celebrasen, a partir das cinco do serán ata ben entrada a noite, as devanditas foliadas.

A Regionalista

O sistema “de boca en boca” era o empregado para establecer o lugar, a hora e demais información; uns avisaban aos outros e así en pouco tempo estendíase a nova por todo o lugar. Nestas convocatorias o tanxer das pandeiretas amenizaba o festexo, sendo as propias nais e avoas as que repenicaban con dúas misións claras: por un lado, animar a foliada, mentres ensinaban a tocar ou ben a trazar algún punto (sistema de transmisión oral mediante a repetición de pasos); por outro lado, asistían ás foliadas co gallo de controlar que as rapazas non foran enganadas por ningún mozo galante capaz de aproveitar calquera descoido para enlear algunha moza.

Neste contexto, toda foliada que contase coa presenza do gaiteiro viña a converterse nunha festa inesperada, chegando a acudir xente de lugares afastados que percorría a pé varios quilómetros con tal de achegarse ao festexo. Este acontecemento rara vez acontecía, pois o gaiteiro era un “ben escaso” e, de chamalo, había que pagarlle. Outra opción para contar co devandito músico era a sorte de que pretendera algunha rapaza do lugar, entón aparecía facendo gala do seu mellor talante e repertorio co fin de engalanar a moza. Os factores expostos xustifican que a figura do gaiteiro fose ben atendida nos lugares onde se presentaba, mesmo en ocasións a nai da rapaza pretendida, estando de acordo co noivado, agasallaba ao gaiteiro e aos da foliada con algún tipo de doce (rosquillas, biscoitos…) amosando o seu interese e tamén como forma de pago. Á par, dábase a entender que a casa que agracia aos convidados amosa o seu poder agroeconómico, unha casa forte e rica fronte a outras máis modestas.

A Regionalista

Dentro deste tipo de festexos resulta curioso que no Val de Amahía, en concellos coma Teo, Ames, Boqueixón…, falen das “foliadas dos montañeses”, pois os montañeses -como eles os alcuman- son a xente que “emigraba” das terras altas do Ulla: O Pino, Boimorto, Melide, Arzúa…, buscando unha mellor vida en Amahía. Moitos casaron neste val e con eles trouxeron os seus bailes, música e costumes que rapidamente se adaptaron ao lugar, xustificando así que moita xente anciá coñeza tanto destas terras ullás. En ningún caso o alcume “montañeses” era despectivo, pois tiñan moi ben considerada a esta xente como traballadora e honrada.

Musicalmente, a convivencia establecida supuxo que xente de Amahía aprendese a tocar e a bailar estilo montañés pero, por enriba disto, moitos atoparon compañeiros/as de por vida.

Homenaxe a D. Gervasio Salgueiro Estévez


Homenaxe

A figura de Don Gervasio

Orixes

O vinte e catro de xaneiro de 1922 nace en Cerdeira, Vilariño (Teo) o protagonista deste libro e a quen lle queremos render tributo polo seu labor como músico emprendedor na historia do concello de Teo e, en xeral, dentro das bandas de música en Galicia: Don Gervasio Salgueiro Estévez.

Fillo dun carpinteiro e dunha costureira, Manuel Salgueiro e María Estévez, tivo tres irmás: Consuelo, María e Ramona e un irmán, Manuel.

Dende pequeno gustábame a música, púñame ao lado dos músicos cando viñan tocar… quedaba alí quietiño…”

Estas son as palabras coas que Don Gervasio lembra os seus inicios e gusto pola música. Dende ben pequeno amosaba admiración polos músicos que se achegaban ás festas da aldea, máis cando seu pai convidaba a comer a membros da banda en tempos en que estes eran repartidos polas casas dos veciños nos días da festa. O pequeno Gervasio víaos coma xente importante, elegantes cos seus traxes e gorras, á parte de traer o instrumento que terminaba de engaiolar ao noso protagonista.

Un momento do homenaxeDende estes anos el tivo claro que quería ser músico. A vocación, e en contra do que puideramos pensar, sabemos que non lle viña dada pola influencia directa de ningún familiar, se ben en “tempos antigos” puido existir algún antepasado músico.

Os seus inicios nesta arte foron no lugar de Couso onde asistía, aproximadamente á idade de dez anos, ás clases de Don Agustín Pazos dúas veces por semana. Dende a súa casa na preguerra- ía polos camiños a pé.

O día 5 de setembro de 2009 botamos a andar o I Certame Persoeiros da Terra do Concello de Teo, homenaxe que recaeu na figura de Don Gervasio Salgueiro Estévez.
O acto realizouse na parroquia de Vilariño, ás 18.00 horas do serán, no mesmo campo do baile que conta cunha estupenda carballeira e palco da música.
Logo da pertinente e digna recepción das autoridades do concello co noso homenaxeado, procedemos ó descubrimento da placa conmemorativa a pé de palco, quedando así de forma perpetua o nome de Don Gervasio Salgueiro Estévez rexistrado no lugar que o viu nacer.
O acto comezou –musicalmente- co concerto de clarinete solista a cargo de Nicolás Otero Conde, o que foi un dos seus alumnos predilectos interpretou para a ocasión unha obra de virtuosismo, dando de seguido paso á Banda Cultural de Teo, que colaborou de maneira desinteresada neste acto, xa que don Gervasio foi o seu fundador e director durante os seus primeiros anos de existencia.
Xa para rematar as actuacións do evento, o grupo Alvariza da A.C. A Culturalista, vestidos cos traxes propios das bandas de primeiros de século, interpretou pezas das músicas daquela época, reproducindo así o que foran estas formacións e sons antigos. Desta forma fíxose unha viaxe atrás no tempo, dende a actualidade ata os inicios na música do noso homenaxeado.
Finalmente e, como era a nosa obriga, fixémoslle entrega dunha batuta feita polas mans dun ourive coñecido de Santiago facendo imperecedeiro este día. Da mesma forma, o concello correspondeu co seu papel facéndolle entrega de diferentes presentes ó tempo que recoñecían a súa traxectoria como músico e fundador de numerosas bandas dentro e fóra do municipio e coma formador mestre de músicos en toda a bisbarra.
O bo tempo acompañounos nunha tarde solleira e primaveral que nos quixo servir de marco nun acto tan solemne arroupado por toda a súa familia que admira e estima o labor de Don Gervasio, tamén como músico, por todos os veciños de Vilariño e achegados e por compañeiros de fatigas coñecidos ao longo dos máis de 80 anos dedicados á música polo noso protagonista.
Como broche final, todos os músicos alí presentes: Banda Cultural de Teo, Alvariza e membros da antiga Banda Artística de Vilariño subiron ó palco e, baixo a batuta recén estreada polo que fora seu mestre, interpretaron todos xuntos o Himno Galego.
De agradecer foi a colaboración de A Senra café, nas mans de Rober e Mari, que se sumou a este acto convidando a un suculento cátering para todos os alí presentes e participantes.
A Regionalista aproveitou este día para facer a presentación do libro que recolle a vida e obra de Don Gervasio, o cal foi un éxito rotundo pois neste primeiro día as vendas superaron os 100 exemplares, o que resulta moi gratificante e nos motiva a seguir organizando estes eventos conmemorativos xa que son moitas homenaxes a persoeiros senlleiros que se perden no esquecemento.

PROGRAMA ANUAL DE HOMENAXES A PERSOEIROS SENLLEIROS DE TEO NO EIDO MUSICAL

 Dende a Asociación A Regionalista preténdese levar a cabo un programa de homenaxes a persoeiros senlleiros do eido musical no noso Concello de Teo. 

Con este programa pretenderase saldar unha débeda histórica que temos cos distintos persoeiros destacados que nos dou a nosa terra e que formaron a moitos dos músicos do noso concello. Ao mesmo tempo tamén se converte nunha inmellorable ocasión para dar cita as distintas entidades e asociacións do noso concello para tocar xuntos e ter un día de convivencia entorno a estes persoeiros que colaboraron dun ou doutro xeito con eles. 

Tamén como non, servirá  de escaparate a modo de memoria histórica para darlle a coñecer a todods os veciños, tanto residentes como non, asi como ós visitantes actuais e petenciais, e ós aficionados á música, as persoas que asentaron as bases da música en Teo e estallaron as súas notas máis alá dos nosos límites levando o nome do noso concello.

Jota de Rodiño, Sergude

Roberto Casal DevesaO Sr. Roberto Casal Devesa ten 92 anos, nativo de Lestedo leva a maior parte da súa vida en Rodiño – Sergude. Ensinoulle a bailar o panadeiro de Crespo-Lestedo cando tiña 14 anos e dende aquela xa non deixou asistir ás festas con máis sona no lugar para se mover ao son da música: o patio de Sta Cruz, os Dolores de Vedra,… Lembra nos diferentes bailes aos que asistía que cando comezaba a bailar o solto a xente paraba toda e facíanlle un corro para os contemplar e lles aplaudir.

Nos seus inicios comezou a tanxer os seus primeiros puntos con Josefina “de Xaquín”, momentos que recorda con moito cariño. Anos máis tarde o seu curmán e mais el formaban un pequeno grupo de só dúas parellas coas irmáns Candalas de Trove, que axeitaban moi ben.

robertoAo sr. Roberto só lle gusta bailar ao son das bandas, inda que recorda as festas de pandeireta, acordeón ou gaita mais el non acostumaba participar delas. Os ritmos cos cos que mellor axeitaba eran os que marcan as músicas; no recordo aquelas jotas pausadas ou as muiñeiras avivadas eran as que mellor lle ían.

Unha das súas teimas foi ensinarlles a bailar o solto aos fillos, o cal conseguiu con algún deles. Desde cativos, na casa puña música de banda e amosáballes os pasos e logo nas festas patronais facíalles bailar o aprendido.

El cóntanos que para ser bo bailador hai que ter a cualidade de entender a música que soa, pois ela indícache o que tes que facer en cada momento. Xunto a isto, cómpre ter unha parella ben espabilada que estea á altura, sempre bailando con todo o corpo, como di el: “ter xeito ou dar ghrasia ó bailar. Ghrasia non de dar risa senón de mostrar porte, elegancia, talante e presenza cando un baila”.