LINO RODRÍGUEZ SALGADO. Igrexa-Boqueixón.

Boqueixon (24) A historia de como se fixo gaiteiro este home é tan curiosa como real. Sendo un mozote de quince anos polas festas da parroquia en Boqueixón, o San Roque, contrataran uns gaiteiros afamados da comarca…… Un cuarteto tradicional ben chulo, con aquelas monteiras altas e floridas, eran os      gaiteiros de Cacheiras chamados –Os Enxebres– á fronre un home xa feito que coxeaba algo dunha perna …como lle daba solás a aquela gaita…. 

Aquel día o Sr. Lino quedou prendido daquela música, marabillado por se converter nun deses gaiteiros repoludos, deuses das festas. Tal teima e admiración levouno a facerse cunha gaita e, inda que só tiña a metade dos cartos, foi falar con súa nai para convencer o pai e poder facer realidade o soño de ter una gaita na que tanxer: A verdade é que a meus país o son da gaita de fol gustáballes moito e iso tamén axudou, Daquela a gaita valera 30 pesos no taller dos Gómez, en Ardilleiro, moitos cartos na altura, case que por sesenta mercabas una vaca; para facernos una idea: un capricho.  Botei tres meses practicando sen parar, acudin xunto de -O Bico fendido- aprender a facer palletas dun mango de escoba de cana….

A primeira tocata que fixen foi cando me viñeron buscar as mozas do lugar; daquela non había outra diversión e todos querían a foliada de gaita. Alá   marchei, cansei de tocar no baile toda  a noite, por aquel entón había demanda para ir tocar, eramos poucos gaiteiros e moitas festas. Para que a cousa fose mellor preparei un conxunto con batería con dous cuñados meus: Francisco Martínez ó tambor e Amado Martínez ó bombo. Os instrumentos conseguimolos na Casa do Porto en Codeso, dous irmáns Mansamino e José, quen acompañaron por contrata durante anos a gaiteiros de sona coma O Bico fendido.

O que máis me gustaba era ir tocar a panxoliña. Cando os vellos do lugar cansaron preparei un conxunto ben bo, cuns mozos que tiñan unas voces extraordinarias, eran os irmáns de Brexo de Boqueixón. un mes antes do Nadal, xuntabámonos na casa vella da Igrexa para faser academia á noitiña.

Aos seus 90 anos recorda con nostalxia aqueles anos de gaiteiro na mocidade, do esforzó económico que fixeran seus país. Cando lle preguntamos polos temas que tocaba fálanos de pateados, muiñeiras, agarrados,…pero dos seus dedos saen temas populares, como: A Carolina, Ramboia, Pájaro pinto,…para este traballo escoitaremos A Rianxeira tan apropiada para estes días de setembro.

BOQUEIXÓN, Música e Tradición.2014

 

CESÁREO VILLAR VAAMONDE. A Granxa.

Boqueixon (37)

 

Para comprender a idíosincrasia do cuarteto Airiños do Pico antes temos que falar dos antecedentes que o orixinan e para tal efecto tivemos o pracer de coñecer a don Cesáreo Villar Vaamonde quen aos seus 100 anos loce una memoria envexable, pouso de todo unha vida.

Nado en san Miguel de Sarandón, lugar onde os seus país foron caseiros nos bens do Conde durante un tempo, trasladaríase coa familia ao lugar onde hoxe inda reside na Granxa-Boqueixón, alí mercarían propiedade xunto ao igrexario.

A relación de don Cesáreo coa música comeza aos once anos, cando de xeito autodidacta aprendeu a tocar cunha frauta traveseira de madeira que súa nai lle mercara na feira da Estrada, posiblemente do obradoiro de Riobó. A sorte acompañaríao na instrucción do devandito instrumento: …..Deuse a casualidade de que un fillo do caseiro sabía tocar a frauta e un día cando iamos para o monte co gando coincidimos …..Eu levaba a miña frautiña e el a súa, pola que me foi ensinando as notas….e asi aprendin música.

Xa instalado na Granxa, o noso protagonista comezou a facer labores de sancristán: coidar o camposanto, tocar a campá, axudar á misa… A cambio dos meus servizos pedinlle una gaita e así, con 17 anos, foi cando a encarguei no taller dos Gómez de Ardilleiro. Lembro que soaban moi ben, moi claras as notas no punteiro, preparábanas e logo vendíanas na casa ou nalgunha feira como na festa do Pico. 

O paso do tempo fixo que Sr. Cesáreo fose calmando a teima de bo gaiteiro conformando un conxuntiño ben xeitoso acompañándose dunha boa percusión: Xa con aquela gaitiña practiquei ben e saín tocar, xa un se defendía coa gaita grileira con ronqueta e media ronqueta axudado por bombo e tamboril. Estes cambiaban segundo quen estivera libre, teñen vido moito os irmáns Porto, de Codeso, moi bos á percusión.

Eran os anos da preguerra nos que a xente se devertía cao presenza dun conxunto de gaitas. O noso protagonista recorda facer o baile no mesmo domingo de Pascua: …A mocidade acudía en multitude aos bailes. Ás veces tiña de desprazarme na besta ata a festa que tocase e botabamos o día fóra., .. Lembro que una das máis afastadas foi en San Pedro de Ribeira-Touro. fomos pola maña e regresamos a noite..

Tal divertimento e bo ambiente entre a veciñanza viuse truncando co conflito bélico que mudou a historia de España e do que Cesáreo foi partícipe: …Cando a cousa mellor ía estalou a Guerra Civil e paralizou todo….Ao vires da fronte meu irmám Inocencio, moito máis novo ca min, estribillaba algo na gaita e saímos gañar unas perras… Cesáreo, hoxe un veterano da quinta do 36, con 20 anos pasou toda unha guerra en infantería no bando franquista e, como á maioría dos mozos non lle deron a elixir bando.

Logo do conflito bélico, no ano corenta Cesáreo casa con María Agrelo Souto, de Codeso. e desta unión nacen varios fillos, pero tan só Cesáreo Villar Agrelo (1945) mostra interese pola música. Co paso do tempo, o mestre accede a lle ensinar ao seu fillo a tocar a gaita ata que a progresión leva o descendente a fundar os Airiños Do Pico, un cuarteto con dúas gaitas en Si bombo e tamboril.

Boqueixón…Música e Tradición.2014